PIVKA-II ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพ การตรวจสารบ่งชี้มะเร็งตับ

มะเร็งเซลล์ตับ Hepatocellular carcinoma (HCC) ปัญหาสุขภาพที่สำคัญที่ทำให้มีอัตราการเสียชีวิตของผู้ป่วยสูงมาก และเป็นมะเร็งที่พบได้เป็นอันดับต้น ๆ ของประเทศไทย และเนื่องจากผู้ป่วยที่เป็นมะเร็งตับ จะไม่มีอาการในระยะแรก และมักมาพบแพทย์ในระยะแพร่กระจายแล้ว

ดังนั้นการตรวจพบมะเร็งตับในระยะแรกเป็นสิ่งสำคัญที่ทำให้ผู้ป่วยมีโอกาสหายขาดจากโรคมากขึ้นเนื่องจากสามารถผ่าตัดได้ และที่ผ่านมาการตรวจคัดกรองมะเร็งตับจะใช้การตรวจอัลตราซาวด์ ร่วมกับการตรวจสารบ่งชี้ AFP (alpha-fetoprotein) ในผู้ที่มีความเสี่ยง แต่การตรวจ AFP ในผู้ที่เป็นมะเร็งตับในระยะแรกอาจยังพบค่าเลือดปกติ ในปัจจุบันได้มีการตรวจตัวบ่งชี้มะเร็งตับชนิดใหม่ ซึ่งเป็นการตรวจโปรตีนชนิดหนึ่งที่เรียกว่า PIVKA-II (พิฟก้าทู) สามารถวินิจฉัยมะเร็งตับในระยะแรกได้ดีกว่า AFP และถ้าตรวจทั้ง AFP ร่วมกับ PIVKA-II จะมีความถูกต้องแม่นยำมากยิ่งขึ้น โดยความไวในการทำนายความไวโรคมะเร็งตับถ้าตรวจ AFP อยู่ที่ 55 % และถ้าตรวจ AFP ร่วมกับ PIVKA-II ความไวจะเพิ่มขึ้นเป็น 72 %

มะเร็งเซลล์ตับ (HCC) คืออะไร?

มะเร็งเซลล์ตับ (Hepatocellular carcinoma; HCC) เกิดจากการกลายพันธุ์และเจริญเติบโตที่ผิดปกติของเซลล์ตับ ซึ่งผู้ป่วยส่วนใหญ่มักมีโรคที่ทำให้เกิดความผิดปกติของตับมาก่อน โดยเฉพาะอย่างยิ่งผู้ป่วยที่เป็นโรคตับแข็งจากสาเหตุต่าง ๆ เช่น

การดื่มสุรา
ไวรัสตับอักเสบชนิดบีหรือซี
ไขมันพอกตับ

เเละผู้ป่วยส่วนหนึ่งที่ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีเรื้อรัง หรือไขมันพอกตับ อาจเกิดมะเร็งตับได้โดยที่ไม่จำเป็นต้องมีภาวะตับแข็งนำมาก่อน

การตรวจสารบ่งชี้ PIVKA-II คัดกรองมะเร็งตับ คืออะไร?

การตรวจหาสารบ่งชี้มะเร็งชนิดใหม่จากการตรวจเลือด ด้วยการตรวจโปรตีนชนิดหนึ่งที่เรียกว่าพิฟก้าทู หรือ PIVKA-II (Protein induced by vitamin K absence or antagonist-II) ที่สามารถวินิจฉัยมะเร็งตับในระยะแรกได้ดีกว่า AFP

การตรวจ PIVKA-II พร้อมกับ AFP (Alpha-Fetoprotein) โดยจะนำ

ค่า PIVKA-II และ AFP ร่วมกับเพศ และอายุ
มาคำนวณค่า GAAD Score (ค่าระยะเริ่มต้นคะแนนปัจจัยเสี่ยงตั้งแต่ 0-10 เพื่อช่วยในการคัดกรองมะเร็งเซลล์ตับ (HCC) ระยะเริ่มต้น สามารถรายงานผลคะแนน ตั้งแต่ 1-10 มีค่า Cut off เท่ากับ 2.57) ซึ่งจะช่วยในการคัดกรองมะเร็งเซลล์ตับ Hepatocellular carcinoma (HCC) ที่มีความถูกต้องแม่นยำมากยิ่งขึ้น

ข้อบ่งชี้ในการส่งตรวจ ผู้ที่มีความเสี่ยง เช่น

เป็นโรคตับแข็ง หรือพังพืดในตับ
ผู้ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบีที่มีความเสี่ยงสูง เช่น ผู้ชายอายุมากกว่า 40 ปี หรือผู้หญิงอายุมากกว่า 50 ปี
มีประวัติครอบครัวเป็นมะเร็งตับ

ข้อควรระวังในการตรวจ PIVKA-II

ยาที่มีส่วนผสมของวิตามินเคอาจส่งผลให้ค่า PIVKA-II ลดลงได้
ยาต้านฤทธิ์ของวิตามินเค และภาวะทางการแพทย์ที่ทำให้เกิดการขาดวิตามินเค เช่น การอุดตันของทางเดินน้ำดี หรือภาวะท่อน้ำดี อาจส่งผลให้ ค่า PIVKA-II สูงขึ้น
ไม่ควรทดสอบ PIVKA-II ในผู้ป่วยที่ได้รับยาฤทธิ์ของวิตามินเค (วาร์ฟาริน ฯลฯ)
ผู้ป่วยที่มีความผิดปกติของไตพบว่ามีระดับ PIVKA-II สูงขึ้น ควรพิจารณาร่วมกับการตรวจระดับครีเอตินิน(Creatinine)ในเลือด

มะเร็งเซลล์ตับ (HCC) ระยะเริ่มต้นมักไม่มีอาการแสดง การตรวจสารบ่งชี้ PIVKA-II ร่วมกับ AFP ช่วยในการคัดกรองมะเร็งเซลล์ตับ Hepatocellular carcinoma (HCC) ให้มีความถูกต้องแม่นยำมากยิ่งขึ้น เพราะหากตรวจพบมะเร็งตับในระยะแรกจะช่วยให้ผู้ป่วยมีโอกาสหายขาดจากโรคได้

เอกสารอ้างอิง

McGlynn, K.A.; Petrick, J.L.; El-Serag, H.B. Epidemiology of Hepatocellular Carcinoma. Hepatology 2021, 73 (Suppl. 1), 4–13. [Google Scholar] [CrossRef]
Guyan, M.; Zhang, S.; Ding, Q.; Li, N.; Fu, T.; Zhang, G.; He, Q.; Shen, F.; Yang, T.; Zhu, H. The Performance of GALAD Score for Diagnosing Hepatocellular Carcinoma in Patients with Chronic Liver Diseases: A Systematic Review and Meta-Analysis. J. Clin. Med. 2023, 12, 949. [Google Scholar] [CrossRef]
Llovet, J.M.; Kelley, R.K.; Villanueva, A.; Singal, A.G.; Pikarsky, E.; Roayaie, S.; Lencioni, R.; Koike, K.; Zucman-Rossi, J.; Finn, R.S. Hepatocellular carcinoma. Nat Rev Dis Primers 2021, 7, 6. [Google Scholar] [CrossRef] [PubMed]
Sachan, A.; Kushwah, S.; Duseja, A. GALAD Score for HCC Screening and Surveillance. Clin. Gastroenterol. Hepatol. 2023, 21, 556–557. [Google Scholar] [CrossRef] [PubMed]