คีโตน (Ketone) คือ สารเคมีที่ตับสร้างขึ้นเมื่อร่างกายสลายไขมันเพื่อนำไปใช้เป็นพลังงาน โดยปกติแล้ว ร่างกายจะใช้กลูโคส (น้ำตาล) จากอาหารเป็นพลังงาน แต่หากร่างกายมีกลูโคสไม่เพียงพอ ก็จะเริ่มเผาผลาญไขมันแทน คีโตนจะถูกสร้างขึ้นและขับออกมาทางปัสสาวะ
ผลตรวจคีโตนในปัสสาวะที่เป็นบวก หมายถึงมีระดับคีโตนในปัสสาวะสูงกว่าปกติ
ทำไมถึงมี คีโตน ในปัสสาวะได้?
การมีคีโตนในปัสสาวะ (หรือที่เรียกว่า Ketonuria) อาจเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ:
- โรคเบาหวาน
- พบบ่อยที่สุดในผู้ป่วยเบาหวาน โดยเฉพาะเบาหวานชนิดที่ 1
- ระดับคีโตนที่สูงอาจเป็นสัญญาณว่าร่างกายมีอินซูลินไม่เพียงพอ จึงเริ่มสลายไขมันมาเป็นพลังงาน
- อาจเป็นสัญญาณเตือนล่วงหน้าของภาวะเลือดเป็นกรดจากคีโตนในผู้ป่วยเบาหวาน (Diabetic Ketoacidosis หรือ DKA) ซึ่งเป็นภาวะแทรกซ้อนที่ร้ายแรงและอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้
- การอดอาหารหรือภาวะขาดอาหาร : การรับประทานคาร์โบไฮเดรตไม่เพียงพอ เช่น ในช่วงอดอาหาร, การรับประทานอาหารคาร์โบไฮเดรตต่ำมาก หรือภาวะผิดปกติทางการกิน ก็สามารถทำให้ร่างกายเผาผลาญไขมันและสร้างคีโตนได้
- การออกกำลังกายเป็นเวลานาน : อาจพบคีโตนในปัสสาวะหลังจากการออกกำลังกายที่ยาวนานหรือหนักหน่วง เนื่องจากร่างกายปรับไปใช้ไขมันเป็นพลังงาน
- การเจ็บป่วยหรือความเครียด : การติดเชื้อไข้สูง หรือความเครียดทางกายอื่นๆ สามารถกระตุ้นให้ร่างกายสร้างคีโตนมากขึ้น โดยเฉพาะการทานอาหารได้น้อย
ภาวะ คีโตน สูง มีอาการ
- คลื่นไส้และอาเจียน
- ปวดท้อง
- อ่อนเพลีย
- กระหายน้ำมากผิดปกติ
- ปัสสาวะบ่อย
- ลมหายใจมีกลิ่นผลไม้
ควรทำอย่างไรหากพบว่ามีคีโตนในปัสสาวะเป็นบวก?
หากคุณเป็นเบาหวาน โดยเฉพาะชนิดที่ 1 ให้ตรวจระดับน้ำตาลในเลือด และรีบไปพบแพทย์หากรู้สึกไม่สบาย มีระดับน้ำตาลในเลือดสูง หรือมีอาการใดๆ ของ DKA(Diabetic Ketoacidosis)
- ดื่มน้ำให้เพียงพอและพยายามรับประทานอาหารให้ตรงเวลา
- ถ้าไม่ได้เป็นเบาหวานและสบายดี บางครั้งคีโตนอาจเกิดขึ้นได้หลังจากการงดมื้ออาหาร การอดอาหาร หรือการออกกำลังกายอย่างหนัก
การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
- Fasting blood sugar
- HbA1C
- Ketone in urine
แหล่งอ้างอิง
- MedlinePlus. (2022). Ketones in urine. U.S. National Library of Medicine. [ medlineplus.gov ]
- StatPearls. (2024). Ketonuria. StatPearls Publishing. [ ncbi.nlm.nih.gov ]
