CPK (Creatine Phosphokinase) คืออะไร?
CPK (Creatine phosphokinase หรือ Creatine kinase : CK ) คือ เอนไซม์ ซึ่งเป็นโปรตีนที่ช่วยกระตุ้นการเปลี่ยนแปลงทางเคมีในร่างกาย เอนไซม์ CPK นี้พบมากใน
- กล้ามเนื้อลาย
- กล้ามเนื้อหัวใจ
- ปอด
- สมอง
เมื่อมีการบาดเจ็บของเนื้อเยื่อและอวัยวะต่างๆ การอักเสบ การถูกทำลายของเซลล์ โดยเฉพาะอวัยวะดังกล่าว คือ กล้ามเนื้อลาย กล้ามเนื้อหัวใจ ปอด และสมอง จะทำให้เอนไซม์ CPK จะช่วยถูกปล่อยเข้ากระแสเลือดสูงเกินปกติ
ข้อบ่งชี้การตรวจ:
เมื่อผู้ป่วยมาพบแพทย์ด้วย อาการที่เกิดจาก การบาดเจ็บ การอักเสบ การถูกทำลาย ของกล้ามเนื้อหัวใจ หรือ กล้ามเนื้อลาย หรือ สมอง หรือ ปอด แพทย์จะทำการสั่งตรวจเลือดเพื่อดูค่าของ เอนไซม์ CPK
- เพื่อช่วยวินิจฉัยโรคเบื้องต้น
- เพื่อเป็นแนวทางในการตรวจช่วยสืบค้นหาสาเหตุ ให้ได้ข้อมูลที่ถูกต้อง รวดเร็ว
ซึ่งแพทย์จะสั่งตรวจเลือดเพื่อเช็คค่าเอ็นไซม์ CPK ในกรณีที่สงสัยโรคต่างๆ เช่น
- โรคของกล้ามเนื้อหัวใจ เช่น โรคกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด (มาพบแพทย์ด้วยอาการเจ็บหน้าอก) เป็นต้น
- โรคของกล้ามเนื้อลาย เช่น โรคกล้ามเนื้อลายสลาย (มาพบแพทย์ด้วยอาการมีไข้และปวดกล้ามเนื้อมากแบบเฉียบพลัน), โรคกล้ามเนื้อเสื่อม (Muscular dystrophy) หรือกล้ามเนื้ออ่อนแรง
- โรคปอด เช่น ปอดขาดเลือด : โรคลิ่มเลือดอุดกั้นในปอด (Pulmonary embolism)
- โรคสมอง เช่น สมองขาดออกซิเจน (กรณีผู้ป่วยมีอาการชักต่อเนื่อง)

ค่าปกติของ CPK
- ผู้ชาย: 171 U/L หรือ 2.86 mkat/L (หน่วยการทำงานของเอนไซม์)
- ผู้หญิง: 145 U/L หรือ 2.42 mkat/L
ภาวะที่ทำให้ค่า CPK สูงขึ้นไม่มาก
ภาวะที่ค่า CPK ในเลือดสูงขึ้นได้ แต่ไม่สูงมาก เช่น
- การออกกกำลังกาย โดยเฉพาะที่ออกแรงกล้ามเนื้อมาก
- ยาบางชนิด เช่น ยาสเตียรอยด์ ยาปฏิชีวนะบางชนิด ยาลดไขมันในเลือดบางชนิด ยาเสพติด ยาสลบ
- หลังการผ่าตัด
- หลังฉีดยาเข้ากล้ามเนื้อ
- หลังการตรวจหัวใจด้วยสายสวน
- ผู้ป่วยโรคไต : เพราะไตกำจัด CPK ออกทางปัสสาวะได้น้อยลง จึงเหลือคงในเลือดสูงกว่าปกติ
โรคที่ค่า CPK ในเลือดขึ้นสูงมาก
ภาวะ/โรคที่พบบ่อย เช่น
- กล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด
- กล้ามเนื้อลายสลาย
- กล้ามเนื้อเสื่อม
- สมองขาดออกซิเจน
- ลิ่มเลือดอุดตันในปอด
ชนิดย่อยของ CPK
CPK ประกอบด้วยเอนไซม์ 3 ชนิดย่อย ซึ่งจะช่วยทำให้การวินิจฉัยโรคได้เฉพาะเจาะจงมากขึ้น แต่การตรวจค่า CPKย่อยเหล่านี้ ใช้เทคโนโลยีสูง ทำให้สามารถตรวจได้เฉพาะบางโรงพยาบาลขนาดใหญ่ที่มีแพทย์เฉพาะทางปฏิบัติงานอยู่
CPK ทั้ง 3 ชนิดย่อย ได้แก่
- CPK-1 (CK-BB): พบค่า CPK สูงในสมอง และปอด ดังนั้น การที่ CPK เพิ่มขึ้นสูงในเลือด ร่วมกับอาการผู้ป่วย จะช่วยบ่งชี้ว่า สาเหตุอาจจะเกิดจากโรคหรือภาวะสมองขาดเลือด/สมองขาดออกซิเจน หรือ โรค/ภาวะปอดขาดเลือด เช่น โรค/ภาวะลิ่มเลือดอุดตันในปอด
- CPK-2 (CK- MB): พบค่า CPK สูงในกล้ามเนื้อหัวใจ การที่ค่า CPK สูงในเลือด ร่วมกับอาการผู้ป่วย จะช่วยบ่งชี้ว่า สาเหตุอาจจะเกิดจากโรคกล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือด
- CPK-3 (CK-MM): พบค่า CPK สูงในกล้ามเนื้อลาย และพบมีค่าสูงในเลือด ร่วมกับอาการผู้ป่วย จะช่วยบ่งชี้ว่า สาเหตุอาจจะเกิดจากโรคของกล้ามเนื้อลาย เช่น โรคกล้ามเนื้อเสื่อม
ค่า CPK ที่สูงอาจบ่งชี้ การอักเสบของกล้ามเนื้ออันเนื่องมาจากกิจกรรมของโรคหรือภาวะที่ทับซ้อนกัน ค่า CPK อาจสูงขึ้นหลังจากออกกำลังกายอย่างหนัก ดังนั้น แพทย์อาจต้องการตรวจค่า CPK อีกครั้งหลังจากพักผ่อนหลายวัน

ถ้าค่า CPK สูงโดยไม่ได้ออกกำลังกายหรือยังคงสูงอยู่แม้จะพักผ่อน แพทย์อาจสั่งตรวจเพิ่มเติมเพื่อระบุว่าค่า CPK ชนิดใด (ไอโซเอ็นไซม์) สูงขึ้น ข้อมูลนี้จะช่วยให้แพทย์สามารถระบุแหล่งที่มาของความเสียหาย (กล้ามเนื้อโครงร่าง หัวใจ หรือสมอง) ได้ เเละยาบางชนิด เช่น สแตติน อาจทำให้ค่า CPK สูงขึ้น
หมายเหตุ : แจ้งให้แพทย์ทราบเกี่ยวกับยาที่รับประทานอยู่
วิธีตรวจหาระดับ CPK
ตรวจโดย
- การเจาะเลือด ไม่ต้องงดอาหาร และเครื่องดื่ม
- แจ้งแพทย์ เกี่ยวกับกิจกรรมต่างๆ ดังเช่น การออกกำลังกายหนักหรือไม่
- มีโรคประจำตัวอะไร
- มีการใช้ยาต่างๆในช่วง 2-3 สัปดาห์ก่อนตรวจ
- เพราะสิ่งต่างๆเหล่านี้มีผลให้เอนไซม์ CPK สูงผิดปกติได้
แหล่งอ้างอิง
- emedicine.medscape.com [2020,Feb1]
- healthline.com [2020,Feb1]